Zrównoważone praktyki budowlane: Jak stworzyć dom o niskiej emisji CO2

Mieszkamy w czasach, gdzie coraz większą uwagę przykłada się do zrównoważonego rozwoju, ekologiczności i oszczędności energii. Dotyczy to takich obszarów jak transport, żywność i tekstylia, ale w szczególności przemysłu budowlanego. Gdy kiedyś budynki wznoszono bez poważnego zastanowienia się nad wpływem projektu na klimat czy długoterminowym zrównoważonym rozwojem mieszkania, obecnie znacznie większy nacisk kładzie się na budowanie z użyciem zrównoważonych materiałów i tworzenie domów, które dzięki elastycznemu projektowi, mogą spełniać zmieniające się potrzeby rodziny przez wiele lat.

Ambra Guglietti, inżynier specjalizująca się w zrównoważonym budownictwie w firmie VELUX, opisuje wyzwanie, przed którym wszyscy stoimy:

"Jesteśmy w środku kryzysu klimatycznego i bioróżnorodności, który w dużej mierze jest wynikiem działalności człowieka. Oznacza to, że musimy ograniczyć nasze zużycie zasobów we wszystkim, co robimy - włączając w to nasze domy oraz sposoby ich budowania, użytkowania i utrzymania. Efektywne domy, które nie marnują energii, materiałów i innych zasobów są absolutnie niezbędne, jeśli chcemy zmierzać w kierunku zrównoważonego stylu życia w harmonii z planetą."

W tym artykule możesz zdobyć wiedzę na temat zrównoważonego rozwoju w duńskiej architekturze ze szczególnym uwzględnieniem projektu Living Places Copenhagen, dowiedzieć się o pięciu filarach zrównoważonego projektowania mieszkań, oraz stać się bardziej świadomym, jak możesz budować w sposób zrównoważony.  

Ambra Guglietti wyjaśnia, że Dania należy do pionierów w dziedzinie zrównoważonego budownictwa i ekologicznych budynków, a kluczowym aspektem w zrównoważonym rozwoju jest wybór materiałów, które mają jak najmniejszy wpływ na środowisko.

"W branży budowlanej coraz większą uwagę przywiązuje się do materiałów biobazowanych, takich jak drewno, konopie i korek, które zazwyczaj mają mniejszą zawartość węgla niż inne materiały budowlane. Jednak rodzi to również pytania o dostępność tych materiałów. Czy mogłyby one zaspokoić potrzeby całej branży budowlanej? Dlatego też ciekawym tematem dyskusji są materiały cyrkularne, a wielu architektów już teraz zastanawia się, które materiały można ponownie wykorzystać i jak to zrobić."

Oprócz zrównoważonego wyboru materiałów ważne jest również staranne rozważenie, które projekty budowlane są priorytetowe i jak prace budowlane są przeprowadzane. Ambra Guglietti wyjaśnia, jak postępować bardziej zrównoważenie w samym procesie budowlanym i stworzyć dom, który jest jak najbardziej przyjazny dla środowiska:

"Najbardziej przyjaznym dla środowiska wyborem jest ograniczenie użycia nowych materiałów i zamiast tego wykorzystanie materiałów, które już są w domu. Jeśli właściciele domów mogą zdecydować się na remont zamiast budowy nowego, już robią coś mniej szkodliwego dla planety. Jeśli chodzi o wybór materiałów, najbardziej świadomym wyborem byłyby materiały biobazowane, ale ważne jest, aby zastanowić się, skąd te materiały pochodzą. Należy unikać kupowania towarów, które zostały przetransportowane z drugiego końca świata."

Dom jednorodzinny zajmuje bardzo centralne miejsce w duńskiej tradycji budowlanej, a zwłaszcza domy prefabrykowane o jednym poziomie odnosiły sukcesy na placach budowy w ostatnich dekadach. W tym samym okresie 'przepisy budowlane' zmierzały w bardziej świadomym kierunku ograniczenia emisji CO² z rosnącym naciskiem na obniżanie 'zużycia energii' w domach poprzez skuteczną izolację, optymalizację wentylacji i energooszczędne okna. Stało się również bardziej popularne i przystępne cenowo budowanie szczególnie oszczędzających energię domów.

Te przyjazne dla środowiska domy można podzielić na cztery kategorie:

• Dom niskoenergetyczny - dom, który zużywa mniej energii na ogrzewanie w porównaniu do zwykłych domów jednorodzinnych.
• Dom pasywny - dom o jeszcze niższym 'zużyciu energii' na ogrzewanie w porównaniu do domów niskoenergetycznych. Dodatkowo istnieją wymagania, aby dostawa ciepła pochodziła przede wszystkim z 'ciepła słonecznego' oraz systemu wentylacji, który może odzyskać pasywne ciepło z domu.
• Dom o zerowym bilansie energetycznym - dom, który produkuje mniej więcej tyle samo energii, ile zużywa.
• Dom plusenergetyczny - dom, który produkuje więcej energii niż zużywa.

Chociaż branża budowlana, koncentrując się na zużyciu energii w domach, zmierza w bardziej świadomym klimatycznie kierunku, nadal istnieje miejsce na poprawę w zakresie zrównoważonego rozwoju. Mimo że na przykład dom o niskim zużyciu energii może znacznie zmniejszyć zużycie energii w rodzinie, produkcja i budowa takiego domu może faktycznie mieć większy wpływ na klimat w porównaniu z konwencjonalnym domem.

Jeśli branża budowlana ma dążyć do większego zrównoważonego rozwoju w przyszłości, ważne jest, aby przyjąć całościowy widok procesu budowlanego. Oprócz ogólnego zmniejszenia zużycia energii, konieczne będzie staranne rozważenie wyboru materiałów budowlanych i przejście w kierunku zasad budowania, które mają jak najmniejszy wpływ na klimat.

W dłuższej perspektywie może się okazać, że typowy dom jednorodzinny z własnym ogrodem nie jest najbardziej zrównoważoną formą mieszkalnictwa. Aby jak najlepiej wykorzystać nasze zasoby i zapewnić, że wszystkie grupy dochodowe mogą pozwolić sobie na miejsce do życia, może stać się konieczne budowanie w sposób, który pozwala na pewien stopień współdzielenia przestrzeni wewnętrznych i zewnętrznych między sąsiadami.

Living Places Copenhagen to eksperymentalny projekt w Jernbanebyen w Kopenhadze z 2023 roku, gdzie zbudowano siedem prototypowych domów o znacznie niższym wpływie na klimat niż konwencjonalne domy. Domy zostały skonstruowane na podstawie pięciu ważnych zasad - zdrowia, przestrzeni wspólnych, prostego projektu, elastyczności i skalowalności.

Pomysł stojący za Living Places Copenhagen polega na tym, że wszyscy mamy do czynienia z niepokojącym kryzysem klimatycznym i jeśli branża budowlana ma proaktywnie coś zrobić, aby zmniejszyć swoje ślady węglowe i stworzyć domy odporne na przyszłość, działania są potrzebne tu i teraz. Domy w Living Places Copenhagen są więc zaprojektowane jako zrównoważone i zdrowe domy, zbudowane przy użyciu materiałów i technik, które są już dostępne.

Innowacyjny projekt Living Places oznacza, że domy pokazowe mają ślad węglowy, który jest trzy razy mniejszy oraz klimat wewnętrzny, który jest trzy razy lepszy w porównaniu do przeciętnego domu jednorodzinnego. A już dostępne techniki i materiały budowlane oznaczają, że dom koncepcyjny może zostać skonstruowany w kosztach porównywalnych do zwykłych domów rodzinnych.

Living Places Copenhagen zostało stworzone we współpracy VELUX, EFFEKT Architects oraz Artelia Denmark. Trzy firmy podzielają wizję, że branża budowlana musi myśleć kreatywnie i współpracować między sektorami, aby skutecznie stawić czoła wyzwaniom klimatycznym. Ambra Guglietti opowiada o idei stojącej za projektem:

"Wierzymy, że współpraca międzybranżowa jest kluczem do minimalizowania śladu węglowego. Dlatego połączyliśmy siły z EFFEKT Architects i Artelia Denmark, aby przemyśleć sposób, w jaki budujemy domy dzisiaj. Na każdym etapie procesu starannie rozważaliśmy wszystkie nasze wybory pod kątem projektu i materiałów oraz zadawaliśmy sobie pytanie, jakie konsekwencje każdy z tych wyborów może mieć dla środowiska, zdrowia ludzi i efektywności budynku."

Gdy słyszysz termin "zrównoważona budowa domów", łatwo jest pomyśleć, że chodzi tylko o wybór materiałów budowlanych o niskim wpływie na środowisko. Jednak, aby budownictwo mieszkaniowe naprawdę zmierzało w kierunku zrównoważonego rozwoju, ważne jest, aby cała architektura odzwierciedlała zasady zrównoważonego rozwoju. Ambra Guglietti wyjaśnia ścisły związek między architekturą a zrównoważonym rozwojem:

"Jakość architektoniczna domu jest absolutnie kluczowa, gdy chcesz maksymalizować wydajność energetyczną. Kształt, orientacja, kompozycja fasady i rozmieszczenie okien, to niektóre z elementów projektowych, które mają ogromny wpływ na użyteczność budynku i zużycie energii. Im bardziej architektura budynku jest zoptymalizowana, aby utrzymać niskie zapotrzebowanie na energię, tym bardziej wydajny energetycznie staje się dom."

Zrównoważone myślenie leżące u podstaw projektu Living Places można streścić w pięciu zasadach, które koncentrują się na zdrowiu, przestrzeniach wspólnych, prostym designie, elastyczności w czasie oraz skalowalności. Poniżej możesz przeczytać o każdym z tych filarów i ich wpływie na zrównoważony rozwój domu.

Ambra Guglietti wyjaśnia, dlaczego zdrowie odgrywa tak ważną rolę w zrównoważonym budownictwie:

"Zdrowy dom oznacza, że dom powinien być zdrowy zarówno dla ludzi, jak i dla planety. VELUX zawsze skupiał się na tworzeniu zdrowych domów i pomagał naszym klientom przekształcać ich domy w miejsca pełne światła dziennego i świeżego powietrza. Kiedy do pomieszczenia wpada więcej światła dziennego, może to całkowicie zmienić funkcjonalność pomieszczenia i Twoje postrzeganie go."

O duszy Living Places mówi Ambra Guglietti:

"W obliczu kryzysu klimatycznego, w którym żyjemy, oraz braku przystępnych cenowo mieszkań, który dotknął wiele europejskich miast, zbadaliśmy koncepcję, w której jest więcej przestrzeni wspólnych. Kiedy budujemy tylko przestrzenie prywatne, ma to znaczący wpływ na planetę i budżety ludzi, gdy muszą wynająć lub kupić nowy dom. Dlatego zastanawialiśmy się, czy możemy dzielić więcej przestrzeni z naszymi sąsiadami i które przestrzenie jesteśmy gotowi udostępnić?"

Większość ludzi prawdopodobnie kojarzy pojęcie prostego designu z minimalistyczną architekturą, ale Ambra Guglietti wyjaśnia, że prostota poszukiwana w zrównoważonej architekturze sięga znacznie dalej niż tylko estetyczne wyrażenie.

Współczesna architektura stawała się coraz bardziej skomplikowana. Doprowadziło to do tego, że obsługa, konserwacja i naprawa budynku również stały się bardziej skomplikowane. Skomplikowana architektura oznacza, że często kończymy z nieelastycznym budynkiem, który nie może być ulepszany z biegiem czasu i zgodnie z potrzebami użytkowników. Kiedy mówimy o 'prostocie' w kontekście zrównoważonego budownictwa, oznacza to, że myślimy o systemach i konstrukcji w prosty sposób, który umożliwia utrzymanie, naprawę i ulepszanie budynku bez konieczności ingerencji w jego fundamentalną strukturę.

Ważnym aspektem zrównoważonej architektury, który demonstruje również projekt Living Places, jest tworzenie domów, które mogą być dostosowywane do zmieniających się potrzeb właścicieli przez wiele lat. Na przykład, może być w drodze nienarodzone jeszcze dziecko. Nastolatek może potrzebować więcej prywatności. Może pojawić się potrzeba zamieszkania starszego członka rodziny. Może stać się konieczne wynajęcie części domu na jakiś czas. Albo być może część domu ostatecznie zostanie wykorzystana do prowadzenia działalności gospodarczej.

Takie myślenie odgrywa kluczową rolę w zrównoważonej architekturze - w efekcie, to samo mieszkanie może pomieścić wiele zmieniających się potrzeb z biegiem czasu, tak aby nie było konieczności powtarzania działań szkodliwych dla środowiska, takich jak burzenie, dobudowywanie, czy nawet budowanie całkowicie nowego domu.

Ostatnim filarem zrównoważonej budowy domów jest skalowalność. Ambra Guglietti wyjaśnia, że dla VELUX ważne było we współpracy z architektami z EFFEKT i Artelia Denmark pokazanie rozwiązania mieszkaniowego, które można znacząco zwiększyć.

Skalowalność odnosi się do przystępności cenowej koncepcji. Z Living Places chcieliśmy promować domy skierowane do ogółu społeczeństwa, a nie rozwiązania, na które stać tylko nielicznych.

Projekt Living Places pokazuje, że możliwa jest zrównoważona budowa przy użyciu dostępnych teraz i tu materiałów oraz technik budowlanych, ale wymaga to bardzo aktywnego podejścia na wszystkich etapach procesu budowlanego oraz późniejszej konserwacji i renowacji domu. Więc jeśli planujesz rozpocząć projekt zielonego budownictwa, ważne jest, abyś dokonał szeregu dokładnych przygotowań. Ambra Guglietti oferuje te wskazówki:

Przede wszystkim poleciłabym zapoznanie się i zdobycie wiedzy na temat zrównoważonych metod budowania oraz istniejących projektów mieszkaniowych, które mogą służyć jako inspiracja. Następnie sugerowałabym ustalenie kilku celów lub priorytetów, aby zawsze skupiać się na najważniejszych aspektach Twojego projektu i łatwiej znajdować kompromisy, gdy zajdzie taka potrzeba. Kolejnym krokiem jest wybór doświadczonego zespołu, który przeprowadzi cię przez projekt. Czy to architekt, firma budowlana, inżynier, czy kombinacja kilku zawodów, musisz upewnić się, że rozumieją oni Twoje postawy i podzielają Twoje wartości.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o zrównoważonych metodach budowania używanych w miejscach do życia, polecamy książkę “Miejsca do życia - Zasady i wglądy dla nowego sposobu myślenia o budynkach”.

Kiedy stawiamy czoła dużym wyzwaniom, takim jak kryzys klimatyczny, naturalne jest skupienie się na dużych inicjatywach politycznych, które mogą kierować społeczeństwo jako całość w stronę bardziej zrównoważonego rozwoju. Jednak ważne jest, aby zwrócić uwagę, że poszczególni właściciele domów mają znaczący wpływ i mogą pomóc wyznaczyć bardziej przyjazny dla klimatu kurs. Ambra Guglietti wyjaśnia:

"Wszyscy możemy tworzyć zmiany w kierunku zrównoważonej praktyki budowlanej, zmieniając nasze nawyki konsumenckie i na przykład będąc bardziej świadomymi i krytycznymi wobec produktów, które wybieramy na półkach w sklepie budowlanym. Umiejętność rozszyfrowania i oceny tego, co kupujemy lub wybieramy do naszych projektów mieszkaniowych - tak jak robimy to, wybierając jedzenie w supermarkecie - może nie tylko pomóc zmniejszyć ślad węglowy naszych domów, ale także przyczynić się do tworzenia bardziej zrównoważonego i świadomego środowiskowo społeczeństwa."

• Remontowanie jest bardziej zrównoważone niż budowanie od nowa.
• Zrównoważona budowa nie musi być droższa niż tradycyjna.
• Zrównoważony dom powinien mieć elastyczny projekt, który może dostosować się do zmieniających się potrzeb z biegiem czasu.